22 LUTEGO - 02 KWIETNIA
Otchłań przyzywa otchłań — więc nawałnicą wściekłą,
Na moje serce spadło udręczeń całe piekło.
To słowa Psalmu XLI w tłumaczeniu Wiktora Gomulickiego. Wiele osób w dzisiejszych, niełatwych czasach może się podpisać pod tymi wersami. Intencją psalmisty jest jednak opowieść o przejściu przez otchłań jako doświadczeniu ubogacającym.
Czternastą edycję Festiwalu Nowe Epifanie chcemy poświęcić właśnie pojęciu otchłani. Łacińskie słowo limbus, tłumaczone jako otchłań, ma swoje bardziej precyzyjne odpowiedniki, takie jak krawędź, skraj czy też granica. Otchłań nie znajduje się więc w centrum. Chrześcijaństwo przez wieki sytuowało ją na krawędzi piekła – jako miejsce, które do końca piekłem nie jest, ale pozostaje pod jego wpływem. Ten topograficzny rys wydaje się jednak dzisiaj mniej istotny od wyobrażenia otchłani jako egzystencjalnej, bezdennej ciemności, agresywnej siły wkradającej się w życie człowieka w postaci pustki, samotności, bezwładu i depresji. Otchłań wyrzuca nas więc ze zwyczajnych ram, kierując w przestrzeń przejściową, niedookreśloną, stanowiącą dla nas wyzwanie, nierzadko ściągającą nas na dno.
Chrześcijańska opowieść o otchłani przez wieki dobitnie konfrontowała nas ze śmiercią, z utratą, opuszczeniem, głęboką niepewnością i lękiem egzystencjalnym. Jednak, wraz z rozpadem chrześcijańskiej narracji, wiele z tych doświadczeń straciliśmy z pola widzenia, oddaliliśmy je od siebie w sposób głęboko nieuświadomiony. Podejmując ten temat w ramach Festiwalu, chcemy się do niego zbliżyć.
Program teatralny Nowych Epifanii otworzy premiera „Gości Wieczerzy Pańskiej” w reżyserii Tomasza Fryzła. Ten, bazujący na filmie Ingmara Bergmana spektakl, opowiada o otchłani człowieka zawieszonego między dawną nadzieją, a aktualnie doświadczanym jej brakiem. Jakie pytania może nam zadać dzisiaj bohater wykreowany ponad 60 lat temu, w zupełnie innym kontekście historycznym?
Nasza kultura od wieków umieszczała w otchłani, czyli na krawędzi społeczeństwa, złoczyńców, heretyków i heretyczki, a także… przyszywane matki. Błażej Biegasiewicz, w przedstawieniu „Macocha”, stara się wydobyć je z piekła kulturowych klisz i uprzedzeń.
Z kolei „Tęsknica” w reżyserii Pameli Leończyk to medytacja nad wygnaniem, utratą i rozpaczliwymi próbami wypełnienia pustki po tym, co musieliśmy opuścić.
W ramach naszych rozważań chcemy też zdefiniować współczesną, dostępną nam na co dzień otchłań.Spektakl „Inferno” w reżyserii Wery Makowskx to oparta na „Boskiej Komedii” Dantego wędrówka po kolejnych kręgach prywatnego piekła zawieszonego w internetowej próżni między prawdą a fikcją. Czy social media są nową otchłanią? Jak w głębi tej otchłani odnajduje się sam artysta?
Jako zwieńczenie programu teatralnego zaprezentujemy gościnny spektakl z Narodowego Starego Teatru w Krakowie. „Arianie” w reżyserii Beniamina Bukowskiego to przedstawienie, które przygląda się fenomenowi jednego z najbardziej fascynujących ruchów religijnych, intelektualnych i społecznych, jakie działały na ziemiach Rzeczpospolitej w XVI i XVII wieku. Uznane one zostały przez Kościół Katolicki za herezję i strącone w otchłań niebytu.
Festiwal Nowe Epifanie to nie tylko teatr. Program muzyczny otworzy potańcówka ostatkowa, do której przygrywać będzie polsko-białoruski zespół Hajda Banda / Гайда Банда.
W kolejnych dniach Adam Strug – stały gość naszego Festiwalu – wykona „Pieśni z otchłani”, Maria Erdman wraz ze Zbigniewem Pilchem zaprezentują program „Testament”, a zespół Vox Imaginaria, specjalnie na zamówienie Festiwalu przygotował koncert muzyki schyłku średniowiecza „Deduto sey. Świat jako otchłań”.
Program kulinarny Nowych Epifanii będzie w tym roku poszerzony o przygotowane przez Monikę Kucię materiały związane z kulturą stołu, przepisy i inspiracje kulinarne, które prezentować będziemy na naszej stronie internetowej.
Z kolei Dawid Zalesky zaproponuje w ramach Festiwalu instalację wizualną „Heretyczki”, która połączona będzie z performensem oraz dyskusją.
Wraz z artystami i artystkami tworzącymi tegoroczną edycję Festiwalu zapraszamy do podobnego, jak u psalmisty, przeżycia otchłani. Do introspekcji, do spojrzenia w głąb siebie i zobaczenia w sobie niepowiązanych w narzucone sensy znaczeń.
Zespół Festiwalu
Centrum Myśli Jana Pawła II to instytucja kultury miasta stołecznego Warszawy, w której podejmowane są pytania o kondycję etyczną człowieka w odniesieniu do uniwersalnych wartości: dobra, prawdy i piękna, a także wolności, solidarności i dialogu. Centrum to miejsce, w którym kreowana jest przestrzeń współpracy między środowiskami naukowymi i artystycznymi oraz międzyreligijnymi ponad podziałami kulturowymi i ideologicznymi. Działamy w obszarach kultury i edukacji oraz budowania zaangażowanego i odpowiedzialnego społeczeństwa. Programowo Centrum Myśli Jana Pawła II korzysta z intelektualnego, duchowego i kulturowego dziedzictwa Karola Wojtyły – Jana Pawła II, wskazując na jego uniwersalny wymiar.
Warszawski wielkopostny festiwal, którego organizatorem jest Centrum Myśli Jana Pawła II, a współtwórcami byli Piotr Duda i Marek Pasieczny, istnieje od 2008. Jego pierwotna nazwa „Gorzkie Żale” odwołuje się do nabożeństwa, ułożonego w XVIII w. przez patrona stolicy – bł. Władysława z Gielniowa – i śpiewanego w każdą niedzielę Wielkiego Postu.
Nazwa „Nowe Epifanie”, dodana w 2016 r., nawiązuje do „nowych epifanii piękna”, o których pisał Jan Paweł II W Liście do artystów (1999). Jako polski poeta i dramatopisarz Papież patronuje Festiwalowi, który łączy duchowość i sztukę. Epifania to objawienie, a jednocześnie olśnienie i zachwyt ukazaniem się w świecie tego, co boskie i wieczne.
Ale też organizatorzy uprzedzają, od początku i przez wiele lat explicite, w nazwie (2008-2014), że jest to „festiwal, który uwiera”. Niepokoi, drażni lub nawet gorszy niektórych przez to, że jest on pod każdym względem zainspirowany dialogiem. Łączy bowiem średniowieczne misteria z awangardowymi nieraz inscenizacjami, wydarzenia parateatralne, takie jak performance lub happening kulinarny, z teologiczną dyskusją o filmie, tradycyjne ludowe pieśni religijne i muzykę współczesną, sztuki wizualne i warsztaty plastyczne dla dzieci.
Oczkiem w głowie dyrektorów i koordynatorów Festiwalu (do 2014 roku Marek Pasieczny, Michał Mizera i Małgorzata Wilczewska; od 2015 do 2019 Redbad Klijnstra, a od 2015 Paweł Dobrowolski i Maciej Omylak) są premiery i nowe wykonania dawnych utworów. Coraz więcej wydarzeń festiwalowych powstaje w współpracy CMJPII (dyrektorzy: do 2012 r. Piotr Dardziński, potem Norbert Szczepański i Michał Łuczewski, a obecnie Michał Senk) z teatrami oraz instytucjami kultury, w Polsce i za granicą.
Każda edycja Festiwalu (nie było go w latach 2011 i 2015) ma własny motyw, który jest inspiracją dla zaproszonych do współpracy artystów, a jednocześnie wspólnym mianownikiem festiwalowych wydarzeń. Są to motywy biblijne i wielkopostne, jak krzyż(2008), kuszenie (2009), śmierć (2012), 4o dni na pustyni(2014) lub powiązane z nimi utwory literackie, jak „Piekło” Dantego (2010) czy „Faust” Goethego (2013), a ostatnio proste i uniwersalne, ale też wieloznaczne symbole, jak skrzyżowanie(2016), matka(2017), król(2018) i Judasz(2019), Maria Magdalena (2020), apokalipsa (2021) i Jezus (2022).
Zachęcamy do zapoznania się z artykułem rekonstruującym historię Festiwalu:
Podstawowym celem Festiwalu Nowe Epifanie jest poszukiwanie nowych, współczesnych epifanii piękna oraz inicjowanie twórczego dialogu artystów z tradycyjną sztuką religijną w duchu „Listu do artystów” Jana Pawła II.
Dyrektor Festiwalu Nowe Epifanie od 2015 roku. Pracował w stołecznych teatrach jako kierownik literacki, manager i dramaturg (TR Warszawa, Teatr Studio, Teatr Polski, Teatr Wielki Opera Narodowa).
Studiował wiedzę o teatrze w Akademii Teatralnej w Warszawie, filozofię na Uniwersytecie Warszawskim oraz na Podyplomowych Studiach Menedżerów Kultury w SGH.
W Teatrze Studio współpracował z reżyserem Michałem Zadarą przy spektaklu „Każdy/a. Sztuka Moralna” (2008), z Krzysztofem Skoniecznym współreżyserował „Jesteś Bogiem. Paktofonika” (2012). Jako dramaturg pracował też z Natalią Korczakowską w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu nad przedstawieniem „Dynastia sclerosis multiplex” (2010) i w Teatrze Wielkim Operze Narodowej nad operą „Jakob Lenz” Wolfganga Rihma (2011). Z Agnieszką Błońską zrealizował w Instytucie Teatralnym spektakl „Grubasy” (2011) i w Teatrze Ochota„Fale” Virginii Woolf (2013). W 2006 i 2007 roku przygotował w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego cykl spotkań pt. „Rekolekcje teatralne”.
Zastępca dyrektora Festiwalu Nowe Epifanie. Ukończył kulturoznawstwo na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach (specjalizacja: teatrologia, organizacja i promocja widowisk). Uczestnik Laboratorium Nowych Praktyk Teatralnych SWPS w Warszawie (moduł: Dramaturgia) oraz projektu ADESTE (Biuro Kultury Urzędu m.st. Warszawy). Absolwent kursu Scenariuszowego SCRIPT organizowanego przez Fundację Szkoła Wajdy i Wajda Studio.
Muzykolog, programistka, edytorka muzyki dawnej, autorka artykułów naukowych i popularyzatorskich, recenzentka i felietonistka „Ruchu Muzycznego”. Bibliotekarz muzyczny i kierownik Polskiego Centrum RISM (Répertoire International des Sources Musicales).
Pracuje w Zakładzie Zbiorów Muzycznych Biblioteki Narodowej – zajmuje się opracowaniem dawnych muzykaliów. Bierze udział w pracach nad rozwojem biblioteki cyfrowej Polona, prowadzi research w projekcie naukowym SIMSSA na McGill University. Propaguje wykorzystywanie cyfrowych zasobów muzycznych w badaniach muzykologicznych i w praktyce muzycznej (współpracowała m.in. z Narodowym Centrum Kultury przy festiwalu Polska Muzyka Odnaleziona i z muzykami-wychowankami Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci).
Wyniki badań prezentowała na licznych międzynarodowych konferencjach naukowych i specjalistycznych. Przygotowuje w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pracę doktorską na temat funkcjonowania utworów zależnych w muzyce religijnej XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej.
Mediewista, ekspert w dziedzinie technologii i nowych mediów oraz promocji dziedzictwa kulturowego. Badacz nieoczywistych wątków w historii kultury. Współtwórca audycji mediewistycznej „Kryzys wieku średniego” w Programie 2 Polskiego Radia. Autor prac naukowych i popularyzatorskich, wykładowca. Współpracował z licznymi instytucjami kultury i ośrodkami naukowymi przy tworzeniu nowych rozwiązań technologicznych dla zbiorów cyfrowych.
Site specific designer, scenograf, twórca interdyscyplinarny. Ukończył studia na Akademii Teatralnej [DAMU] w Pradze – katedra Scenografii Dramatycznej oraz katedra Scenografii Alternatywnej, specjalizacja Site Specific.
Był stypendystą ENSAAMA-Olivier de Serres w Paryżu. Poza scenografią i designem zajmuje się projektowaniem graficznym. W swojej działalności łączy wiele mediów z obszarów sztuk wizualnych. Jest współtwórcą i uczestnikiem licznych projektów oraz festiwali m.in.: Praguebiennale 2, Survival Wrocław, Łódź Design Festival, Gdynia Design Days, Wawa design Festiwal, Festiwal ASVOFF, Prague Quadriennale, Festiwal Przemiany. Jego prace pokazywane były w takich światowych instytucjach jak: Tabloid Gallery w Tokio, Center Pompidou w Paryżu, czy warszawskich: Centrum Nauk Kopernik, Narodowy Instytut Audiowizualny, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki.
Współpracował m.in. z Teatrem Współczesnym we Wrocławiu, Teatrem Polskim we Wrocławiu, Teatrem Dramatycznym w Wałbrzychu.
Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych w postaci mojego adresu e-mail w celu informowania o wydarzeniach związanych z Festiwalem Nowe Epifanie poprzez wysyłanie newslettera, przez Centrum Myśli Jana Pawła II z siedzibą w Warszawie (00-372), ul. Foksal 11. Jestem świadom/świadoma, iż moja zgoda może być odwołana w każdym czasie, poprzez kliknięcie w link umieszczony w każdym wysłanym newsletterze, co skutkować będzie usunięciem mojego adresu e-mail z listy dystrybucyjnej usługi „Newsletter”. Wycofanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej wycofaniem. Dane podaję dobrowolnie, niemniej oświadczam, iż wiem, że bez ich podania nie jest możliwa realizacja usługi „Newsletter”.
* Informujemy iż Państwa dane osobowe zbierane są wyłącznie w celu informowania o działaniach Centrum poprzez wysyłanie newslettera, na podstawie Państwa zgody, zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. Administratorem danych jest Centrum Myśli Jana Pawła II z siedzibą w Warszawie (00-372), ul. Foksal 11. Dane będą przetwarzane przez okres 5 lat od dnia ich podania. Posiadają Państwo prawo dostępu do treści swoich danych oraz prawo do ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, wniesienia sprzeciwu, jak również wniesienia skargi do odpowiedniego organu nadzoru, gdy uznają Państwo, iż przetwarzanie Państwa danych narusza przepisy prawa. Administrator nie przewiduje przekazywania danych do państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej, poza uzasadnionymi przypadkami związanymi z realizacją obowiązków wynikających z umów międzynarodowych lub regulacji wynikających z prawa Unii. Ponadto informujemy, iż odbiorcą Państwa danych osobowych jest podmiot zewnętrzny obsługujący system i oprogramowanie informatyczne administratora i podmiot który na zlecenie administratora świadczy usługę e-mailingu/wysyłki newslettera. Pani/Pana dane będą przetwarzane w sposób zautomatyzowany. Zautomatyzowane podejmowanie decyzji będzie odbywało się poprzez zapisanie danych urządzenia z którego użytkownik korzysta i danych dostępu podczas podania adresu e-mail, konsekwencją takiego przetwarzania będzie wysyłka newslettera lub brak wysyłki w przypadku podania błędnego adresu e-mail. W przypadku jakichkolwiek pytań, uwag, próśb, kontakt z inspektorem danych osobowych administratora można uzyskać pod adresem e-mail: iod@centrumjp2.pl, jak również pod numerem telefonu: 22 826 42 21.
